این انصار الحسین علیه السلام(4)؟

حر بن یزید ریاحی رحمة الله علیه

توبه حرّ بن‏ یزید ریاحى‏

 وقتى عمر بن سعد [قصد] حمله کرد، حرّ بن یزید به او گفت: خدا سلامتت بدارد! مى‏خواهى با این مرد بجنگى؟
 [عمر] گفت: و الله جنگى که اقلّش این باشد که سرها جدا گردیده، دست‏ها بیفتند! [حرّ] گفت: آیا هیچ‏یک از پیشنهادهایى که [حسین علیه السّلام‏] عرضه کرده شما را راضى نمى‏کند؟عمر بن سعد گفت: چرا و الله اگر کار به دست من بود مى‏پذیرفتم، ولى أمیر تو [عبید الله‏] نپذیرفت. [بعد از این گفتگو] [حرّ] به گوشه‏اى از لشکر رفت، مردى از قومش هم با او بود که قرّة بن قیس نام داشت. [حرّ] گفت: اى قرّة! آیا امروز اسبت را آب داده‏اى؟ [قرة] گفت: نه، [حرّ] گفت: آیا مى‏خواهى سیرابش کنى؟ [قرّة] مى‏گوید: و الله گمان کردم او قصد دارد [از لشکر] دور شود و در جنگ شرکت نکند، ولى نمى‏خواهد من [این صحنه‏] را مشاهده کرده و بر علیه او به بالا گزارش بدهم، [من در جواب سؤالش‏] به او گفتم: [نه‏] آبش نداده‏ام، مى‏روم تا آبش بدهم. در نتیجه از کنار او جدا شدم، ولى بخدا قسم اگر او بمن مى‏گفت چه قصدى دارد با وى نزد حسین [علیه السّلام‏] مى‏رفتم. [حرّ] اندک اندک به حسین [علیه السّلام‏] نزدیک مى‏شد. مردى از قوم حرّ که مهاجر بن أوس نام داشت به وى گفت: پسر یزید! چه قصدى دارى؟ آیا مى‏خواهى حمله بکنى؟ [حرّ] ساکت ماند و حالتى شبیه به تب و لرز بر او عارض شد.[مهاجر] گفت: پسر یزید! و الله حالت تو [آدم‏] را به شک مى‏اندازد. بخدا هرگز تو را در جایى با این وضعى که الآن مى‏بینم مشاهده نکرده‏ام، آیا مى‏خواهى حمله بکنى؟ اگر به من گفته مى‏شد شجاعترین مرد أهالى کوفه کیست از شما تجاوز نکرده‏ [دیگرى را معرفى نمى‏کردم‏]، حالا این چه حالى است که در شما مى‏بینم!؟  [حرّ] گفت: به خدا قسم من خودم را بین بهشت و جهنم مخیّر مى‏بینم! و الله چیزى را بجاى بهشت بر نمى‏گزینم و لو اینکه قطعه‏قطعه گردیده و آتش زده شوم! سپس به اسبش لگدى زد و به حسین [علیه السّلام‏] ملحق شد و به [آن حضرت‏] گفت: اى پسر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلم! من همان مصاحبى هستم که مانع از بازگشت‏تان شده‏ام و در راه، شما را همراهى کرده زیر نظر گرفته‏ام و [سرانجام‏] در این مکان شما را وادار به توقف کرده‏ام. قسم به خدایى که هیچ معبودى غیر از او نیست هرگز گمان نمى‏کردم این قوم [یعنى سپاه عمر سعد پیشنهادى‏] را که به آنان ارائه مى‏دهى رد کرده و بدان ترتیب اثر نخواهند داد. با خودم گفتم: باکى نیست در پاره‏اى از امور از اینها [سپاه عبید الله‏] اطاعت مى‏کنم، تا تصور نکنند من از فرمان آنان سرپیچى کرده‏ام، بعد آنها پیشنهادهایى را که حسین بدان‏ها ارائه مى‏دهد مى‏پذیرند.بخدا اگر گمان مى‏کردم آنها پیشنهادهاى شما را نمى‏پذیرند چنین کارى را مرتکب نمى‏شده‏ام، [در بین راه مانع بازگشت شما نمى‏شدم و دست از تعقیبتان مى‏کشیدم و شما را در اینجا وادار به توقف نمى‏کردم.] اکنون در حالى که به خاطر عمل خویش از درگاه پروردگار آمرزش مى‏طلبم و مى‏خواهم با جانم شما را یارى کنم تا پیش رویتان بمیرم، نزد شما آمده‏ام، آیا این را به عنوان توبه‏ام مى‏پذیرى؟! [امام علیه السّلام‏] فرمود: بله، خدا توبه‏ات را بپذیرد و تو را ببخشد، نام تو چیست؟  [حرّ] گفت: من حرّ بن یزید هستم! فرمود: همانگونه که مادرت تو را نامیده تو آزاده‏اى، به امید خدا در دنیا و آخرت آزاده باشى [از اسب‏] پائین بیا.
 [حرّ] گفت: سواره‏ام برایتان بهتر از پیاده‏ام مى‏باشد، ساعتى بر روى اسب با آنها مى‏جنگم و آخر کار [بالاخره‏] فرود مى‏آیم! حسین [علیه السّلام‏] فرمود: آنچه به نظرت مى‏رسد انجام بده.

خطبه حرّ بن یزید ریاحى‏

  حرّ پس از کسب اجازه از امام علیه السّلام روبروى یاران خودش [یعنى آن هزار نفرى که در لشکر عمر بن سعد تحت فرمانش بودند] رفت و گفت: آى قوم! آیا هیچ‏یک از پیشنهادهایى را که حسین به شما ارائه داده است نمى‏پذیرید؟ تا خداوند شما را از ابتلاء به جنگ و قتال با او مصون بدارد! [مردم‏] گفتند: این امیر [ما]، عمر بن سعد است با او صحبت کن.لذا سخنانى شبیه به آنچه سابقاً به عمر بن سعد و یاران تحت فرمانش گفته بود [بار دیگر] به عمر بن سعد گفت.عمر [بن سعد] گفت: من تلاش و کوشش خود را کرده‏ام، اگر راهى براى پذیرش پیشنهاد [حسین‏] مى‏یافتم مى‏داده‏ام.[حرّ] گفت: آى اهل کوفه! مرگ بر مادران شما! که [حسین‏] را دعوت کرده ولى وقتى نزدتان آمد او را تسلیم دشمن نموده‏اید! گمان مى‏کردید جانتان را فداى او خواهید کرد! ولى بعد روبرویش ایستادید تا او را بکشید! به جانش چنگ زده گلویش را گرفته، از هر سو او را احاطه کرده‏اید. نگذاشتید در سرزمین پهناور خدا به جایى برود و با اهل بیتش در أمان بماند، او همچون اسیرى در دست‏هاى شما قرار گرفته است! نه قادر است نفعى به خود برساند و نه ضررى را از خویش دور کند. او و بچه‏ها و زنان و یارانش را از [آشامیدن‏] آب فراتى که یهود و مجوس و نصرانى آن‏را مى‏نوشند و خوکها و سگهاى عراق در آن تمرغ‏ «1» مى‏کنند، منع کرده‏اید.اینک تشنگى آنها را از پاى در آورده است، بعد از محمّد صلّى اللّه علیه و آله و سلم با ذرّیّه‏اش چه بدرفتار کرده‏اید! اگر توبه نکنید و دست از کارى که در این روز و ساعت انجام مى‏دهید برندارید، خدا به روز تشنگى سیرابتان نخواهد کرد.در این هنگام مردى از آنان به حرّ حمله برد و تیرى به سویش پرتاب کرد [و حرّ سخنانش را قطع کرد آنگاه‏] نزد حسین علیه السّلام بازگشت و جلوى آن حضرت ایستاد.

شهادت حرّ بن‏ یزید ریاحى‏

 حرّ [به میدان‏] آمد و شروع به رجز خواندن کرد مى‏گفت: من حرّ مهمان‏نوازم که‏این لشکر انبوه را با شمشیر خواهم زد. [این لشکر را] به دفاع از کسى که در سرزمین منى و خیف بوده [مى‏کوبم‏] و به آنان ضربه مى‏زنم و [در این کار] هیچ گونه ستمى به نظرم نمى‏رسد.
و همچنین [به شعر] مى‏گفت: سوگند که من تا آنان را نکشم، کشته نخواهم شد.
 [هرگز به آنان پشت نخواهم کرد] امروز زخمى از آنان به پشت من نخواهد رسید. با شمشیرم به آنان ضربه‏اى برنده خواهم زد، در حالى که نه روى خود را بر مى‏گردانم و نه خواهم ترسید. [زهیر بن قین همراه حرّ به میدان آمده بود، آن دو] جنگ سختى بپاکردند، وقتى یکى از آن دو حمله مى‏کرد و درگیرى شدت مى‏گرفت، دیگرى یورش مى‏برد و او را رهایى مى‏داد. آن دو ساعتى به همین منوال جنگیدند، بعد پیاده نظام [دشمن‏] بر حرّ بن یزید یورش بردند و حرّ کشته شد. [رحمت خدا بر او باد.]

ابو مخنف کوفى، لوط بن یحیى - سلیمانى، جواد، نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا / ترجمه وقعة الطفّ ص155و156و157و158و171و172، مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى - قم، چاپ: دوم، 1380 ش.